Introductie
Serv Wiemers, Directeur
Openheid stond centraal in 2022
De coronacrisis en de politieke crisis achter de rug: 2022 was het jaar van de frisse herstart. Met meer aandacht voor een nieuwe bestuurscultuur die vooral open en transparant moest zijn. Met een nieuwe Wet open overheid. Met een Commissie Digitale Zaken in de Tweede Kamer, een Regeringscommissaris Informatiehuishouding en een Adviescollege Openbaarheid en Informatiehuishouding. En met eindelijk een antwoord op de kritische rapporten van de Raad van Europa over het gebrek aan lobbytransparantie.
Zo ging ook het team van Open State Foundation enthousiast van start in 2022. Op basis van onze strategie, met het motto Rebel & Partner. Die dubbele rol hebben we ook goed kunnen spelen afgelopen jaar. Want er viel veel te rebelleren, vooral als die nieuwe open bestuurscultuur niet van de grond kwam en te veel bleef steken in ‘ge-ja, maar’. Want ook in 2022 hoorden we veel varianten op het idee: “We willen wel open zijn, maar … dat hebben we nog nooit gedaan of daar hebben we nu geen menskracht voor of dat is veel te duur of daarmee schenden we de privacy of wie zit nu op deze informatie te wachten of dat moeten we eerst voorleggen aan de juristen of daarmee breng je ambtenaren in gevaar of dan zou de maatschappij gaan oordelen op verkeerde gronden of dan staat er morgen wat naars op social media,” en ga zo maar door.
Dat we er nog lang niet zijn met de realisatie van een open overheid werd in 2022 ook weer duidelijk toen de implementatie van het UBO-register werd stopgezet en ook de Kamer van Koophandel-data nog niet open en doorzoekbaar werden.
Tegelijkertijd probeerden we constructief mee te denken met overheden die wel voor openheid gaan en lieten we met diverse tools zien dat openen en data beschikbaar maken voor hergebruik best mogelijk is. Over dat laatste brachten we ons Witboek Open Overheid uit, een mooie uitgave vol positieve verhalen dat open overheidsdata leuk en nuttig is.
We begonnen het jaar 2022 knallend met het rapport Ondraaglijk traag, dat we samen met het Instituut Maatschappelijke Innovatie naar buiten brachten. We berekenden dat de beantwoording van een Wob-verzoek aan de Rijksoverheid gemiddeld 161 dagen duurt – vele malen meer dan de 28 dagen die ervoor staan, en die alleen in complexe gevallen nog eens met 28 dagen mag worden verlengd. Ondraaglijk Traag trok veel aandacht in de media, politiek en binnen de departementen, vooral met de Wet open overheid (Woo) in aantocht. Want de Woo zou per 1 mei 2022 de overheden transparanter moeten maken en de beantwoordingstermijnen verkorten. Voor de verantwoordelijke minister Hanke Bruins Slot aanleiding om ons op ons kantoor te bezoeken. Met haar collega Franc Weerwind hadden we ook een goed inhoudelijk gesprek, samen met de partners van de Digitale 4. Ook met de staatssecretaris Digitale Zaken Alexandra van Huffelen konden we meerdere keren van gedachten wisselen over een digitaal transparante overheid.
Het is mooi en belangrijk dat Open State een positie heeft veroverd als dé maatschappelijke speler in het debat over een open overheid. Toen er een storm van verontwaardiging opstak omdat premier Rutte zijn SMSjes zelf wiste en niet archiveerde, kwamen alle grote media bij Open State en kon ik in alle journaals vertellen dat selectieve openheid het tegenovergestelde van openheid is. Dat haakt ook in op een prioriteit van Open State in 2022: communicatie. We zochten de media op en zorgden iedere maand voor een nieuwsbrief, twitterden actief en schreven opinieartikelen.
Een ander belangrijk thema in 2022 was lobbytransparantie. We legden de agenda’s van de bewindspersonen weer onder de loep en werkten actief mee aan de initiatiefnota van de Kamerleden Laurens Dassen en Pieter Omtzigt. Verder maakten we de gemeenteraadsverkiezingen wat transparanter met WaarIsMijnStemlokaal.nl en kandidateninformatie, gaven we cursussen datajournalistiek en lanceerden we nieuwe en vernieuwde databases: een plek waar alle Covid-19 Wob-documenten doorzoekbaar zijn en de site OpenRechtspraak.nl met informatie over alle rechters en hun bijbanen.
Financieel gezien was het wat lastiger in 2022. Met het wegvallen van de corona-gerelateerde subsidies NOW en TVL, en zonder institutionele financiering kwamen we financieel niet helemaal uit. Tegelijkertijd hebben we in 2022 de zoektocht ingezet naar nieuwe geldbronnen, zowel donateurs als core financing. Want het gaat natuurlijk in de eerste plaats om onze idealistische missie en de resultaten die we zo boeken, maar Open State moet ook een solide financiële basis hebben.
Misschien was wel het meest bijzondere dat we in 2022 weer evenementen konden organiseren en mensen bij elkaar brengen die zich inzetten voor een open overheid. In het voorjaar was dat de internationale conferentie Open Procurement with Impact in het Tropenmuseum in Amsterdam, en aan het eind van de zomer onze netwerkbijeenkomst Back to Open State, met presentaties, uitreiking van het Witboek en een borrel aan de Marinehaven. Overigens spraken we zelf ook op evenementen, zoals het May Contain Hackers hacker camp, de Masterclass Netpolitiek en in het panel van het Reuring!Café.
Kortom: 2022 was een vol en succesvol jaar voor Open State. Kijk verder in meer detail wat we deden – en doe ook in 2023 met ons mee!
Serv Wiemers, Directeur
